Türkiye’nin güneş enerjisi yolculuğunda önemli bir dönemeç olan mesken güneş enerji sistemleri (GES), sürdürülebilir bir gelecek için kritik bir rol oynamaktadır. Fons Solar tarafından hazırlanan bu yazı dizisinin üçüncü bölümünde, mesken GES projelerinin temelini oluşturan keşif süreçleri, projelendirme aşamaları ve çağrı mektubu başvurusu gibi ön izin süreçleri üzerinde durulacak.
Bu bölüm, GES yatırımcılarına ve sektördeki tüm paydaşlara, projelerin başarıyla gerçekleştirilmesi için gerekli temel bilgileri sunmayı hedeflemektedir. Ayrıntılı keşif süreçlerinin önemi, projelendirmenin incelikleri ve çağrı mektubu başvurularının adımları, bu süreçlerin nasıl verimli bir şekilde yönetileceği ışığında incelenecek.
Keşif Süreçleri: Bu bölüm, GES projelerinin başlangıç aşaması olan keşfin, projenin başarısı için ne kadar hayati olduğunu vurgulayacak. Çatı ve saha analizi, dikkat edilecek etmenler gibi tüm detayları yazımızın ilerleyen bölümlerinde bulabilirsiniz.
Proje Tasarım Süreçleri: Elde edilen keşif verileri, yatırımcı istek ve ihtiyaçlarına göre projelendirme aşamalarında dikkat edilmesi gereken unsurlar ayrıntılı olarak ele alınacak.
Çağrı Mektubu Başvurusu ve Ön İzin Süreçleri: GES projelerinin yasal yönleri, bu bölümde detaylı bir şekilde ele alınacak. Çağrı mektubu başvurularının ve ön izin süreçlerinin nasıl başarıyla tamamlanacağı, bu adımların neden önemli olduğu ve ne tür gereklilikler içerdiği açıklanacak.
Bu kapsamlı rehber, yatırımcıların GES projelerini başarıyla tamamlamaları için gerekli olan bilgi birikimini ve deneyimi sunmayı hedefliyor.
Keşif Süreçleri
Ülkemizde büyük ölçekli GES yatırımlarında dâhi görülen majör hataların en büyük sebebi, bu yatırımın ciddi bir mühendislik birikimi ile yapılması gerektiğinin atlanarak basit bir sistem yaklaşımı ile kurulmaya çalışılmasıdır. Diğer 2 yazıda da vurguladığımız üzere 25 yıl çalışması planlanan bir sistemin doğru parametrelerle tasarlanması, kurulması ve işletilmesi gerekmektedir.
Keşif süreçlerinde dikkat edilmesi gereken ana unsurlar;
1.Çatı Yapısı
2.Çatı Kaplama Malzemesi
3.Çatı Yönü, Açısı, Gölge Unsurları ve Çatı Ölçüleri
4.Evin Elektriksel Altyapısı ve GES Sistemi Bağlantı Şekli
1.Çatı Yapısı
Kurulum yapmayı planladığınız çatının yapısının ve kaplama malzemesinin tespiti ve buna uygun doğru ürün seçimi mesken GES sistemlerinde birinci öncelik olarak belirtilebilir.
Genel olarak çatılarımızı düz çatı ve eğimli çatı olarak iki ana başlıkta çatı yapısı incelenebilir.
1.1Düz Çatı
Düz çatılar özellikle ülkemizde Bodrum bölgesinde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Genel olarak düz çatı sistemlerinde çatı yüzeyinde bir delme işlemi uygulanmadan ağırlık taşları ile sabitleme yapılabilmektedir.
Ağırlık taşı kullanılan sistemlerde paneller doğu-batı yönlü ya da tamamen güney yönlü kurulabilir.
Doğu-batı yerleşimde alan maksimum kullanılabilmekte aynı zamanda panellerin yerleşimi dolayısı ile sisteme etkileyen rüzgâr yükü azalmaktadır.
Sadece güney yönlü yerleşimlerde birim kurulu güç başına üretim değeri daha yüksek ve verimli olmakla birlikte paneller arası bırakılan gölgelenme boşluğu sebebi ile alan kullanımı daha verimsiz olmaktadır. Kurulan toplam güçteki düşme sebebi ile tesis kapasitesi ve yıllık toplam üretim miktarı da düşecektir.
Güney yönlü sistemlerde en çok dikkat edilmesi gereken unsurlardan birisi ise rüzgâr yüküdür. Sistemin ağırlık taşı ile sabitleme yapıldığı durumlarda panellerin arka yüzeyinde rüzgâr yükünü düşürmek için özel sistem elemanları kullanılmalıdır.
1.2Eğimli Çatılar
Sıklıkla karşımıza çıkan çatı yapısı ise eğimli çatılar olarak değerlendirilebilir. Ülkemizde net bir mimari yapı ön plana çıkmadığı için eğimli çatılarda çok fazla sayıda uygulama şeklinden bahsedilebilir. Bununla birlikte 2 yöne sahip tek kırma çatılar, 4 farklı yöne sahip piramit tip çatılar ve bunların varyasyonlarından bahsedilebilir.
Çatı üzerinde ne kadar çok kırılım varsa bu panel uygulama yüzey alanını daraltmaktadır. Bu sebeple normalde panel yüzey alanınız 60 m2 iken, çatı yön sayısı ve kırma sayısı arttıkça çok daha yüksek bir çatı alan gereksinimi duyulmaktadır.
2.Çatı Kaplama Malzemesi
Çatının şekil ve yapısından sonra bir diğer detaylı incelenmesi gereken husus olarak çatı kaplama malzemesi ön plana çıkmaktadır.
Genel olarak çatılarımızda karşılaştığımız kaplamalar; kiremit çatı, sandviç panel, shingle çatı ve kenet çatı olarak kategorize edilebilir.
Çatı kaplama şekli kullanılacak konstrüksiyonun yapı ve elemanlarını doğrudan etkilemekte ve ürün seçiminin uygun materyallerle yapılması açısından oldukça önemlidir.
Çatı kaplama şekli aynı zamanda çatı izolasyon çözümlerini de doğrudan etkilemektir. Güneş enerjisi sisteminin evin izolasyonunda bir problem yaratmaması için burada da doğru uygulama metodunun belirlenmesi oldukça önem taşımaktadır.
3.Çatı Yönü, Açısı, Gölgelenme Unsurları ve Çatı Ölçüleri
Çatınızda ne kadar elektrik üretebileceğinizi belirleyen en önemli unsurlardan bir diğeri de çatınızın yönü, açısı ve gölgelenme unsurlarıdır.
3.1 Çatı Yönü & Açısı
Çatı yönü ve açısı, çatımızın ışık alma potansiyelini etkileyen başlıca fiziksel faktör olarak karşımıza çıkmakla birlikte bu hususta yanlış ve hatalı yorumlamalarda olabilmektedir.
Ülkemizde bir güneş panelinin maksimum verimde ışınım potansiyeline sahip olması için güney yönlü ve 25-30 derece arasında bir açıya sahip olması gerekmektedir. Arazi kurulumları bu parametrelere göre gerçekleştirilir. Bununla birlikte bazı düz çatı projeleri haricinde ilgili optimum değerin yakalanması mümkün olmamaktadır.
En doğru tasarımın çatının mimari yapısı ile uyumlu tasarım olduğunu vurgulamak isteriz. Çatıda ekstra bir yön vermeye çalışmak, güney haricindeki alanları kullanmamak çoğunlukla hatalı tasarım olarak nitelendirilebilir. Çatı yön ve açılarının çok fazla sayıda farklı olduğu alanlarda verimi yükseltmek için geleneksel inverter yerine mikro inverter, optimizer kullanımı gibi çözümler geliştirilebilir.
Ülkemizin yüksek ışınım potansiyeli ve güneşlenme süresi düşünülürse eğimin %15 altı olduğu yapılarda tüm çatı yüzey alanının kullanılabileceği unutulmamalıdır.
3.2 Çatı Gölgelenme Unsurları
Keşif ve sonrasındaki tasarım esnasında gölgelenme unsurlarına da ayrıca dikkat edilmesi gerekmektedir.
Gölgelenme unsurlarını; bacalar, antenler, etraftaki yüksek yapılar veya ağaçlar, çatıların kendi aralarındaki yükselti farkı, gün ısı-güneş kollektörleri olarak tanımlayabiliriz. İlgili gölgelenme unsurlarının bir panele bile etki etse özellikle geleneksel inverter uygulamalarında daha dramatik bir verim düşüşüne yol açtığı unutulmamalıdır. Bu sebeple gölgelenme unsurlarının net bir şekilde etkilediği alanlarda panel kurulumu yapılmaması önerilir.
Geleneksel inverter, MPPT kavramının basit anlatımı ve çalışma mantığı, mikro inverter ve optimizer çözümlerine ilerleyen bölümlerde daha detaylı şekilde değineceğiz.
3.2 Çatı Ölçüleri
Çatı yapısı, açısı, yönü ve gölgelenme unsurlarına dair bilgiler edinildikten sonra çatı ölçüleri detaylı şekilde edinilmelidir. Evin uygulamayla örtüşen nihai bir çatı mimari projesi varsa bu da edinilebilir. Özellikle panel boyutlarının büyümesi ve çok kırılımlı çatılarda birçok dar alan mevcut olması sebebi ile iş güvenliği kurallarına uygun bir şekilde ölçeklendirme yapılması önem taşır. Drone görüntülemesi ve referans metrajlarla ölçeklendirme yapılması en pratik çözüm yolu olarak öne çıkmaktadır.
4.Evin Elektriksel Altyapısı ve GES Sistemi Bağlantı Şekli
İlk 3 adımda çatımızın yapısı, kaplama şekli, yönü, açısı ve gölgelenme unsurlarına dair bilgileri edinerek proje kapasitemiz ve mekanik sistem gerekliliğine dair bilgileri edindik.
Şimdi çatımıza yerleştirdiğimiz sistemin elektriksel bağlantıları için gerekli bilgileri keşif çalışmamızda edinmemiz gerekiyor.
Dikkat edilmesi gereken hususlar;
• İnverter ve GES pano uygun lokasyonu
• Panel-ınverter arası dc kablo güzergâhı
• GES pano – ev pano arası kablo güzergâhı
• Ev panosunda şalter yerleştirmeye uygun alan olup olmadığının kontrolü
• Ev panosunun standartlara uygunluk kontrolü (Karşılaştığımız evlerin çoğunda elektriksel sistem onaylı iç tesisat projesine göre çok sayıda revizyon geçirdiği için dikkat edilmesi gereken unsurlardan)
• Sayaç panosu kontrolü
• Sayaç panosunda modem takılacak alan olup olmadığının kontrolü
İlgili verilerin alınarak, fotoğraflanması ile birlikte proje tasarım çalışmalarına geçilebilir.
Proje Tasarım Süreçleri
Müşteri istek ve taleplerinin öğrenilmesi bunun ardından keşif çalışmasında gerekli bilgilerin edinilmesi ile proje tasarım süreçlerine geçilebilir.
Proje tasarım çalışmasında öncelikle müşteri talepleri ile keşif notlarının karşılıklı sağlamasının yapılması gerekmektedir. Daha detaylı açıklamak gerekirse; yatırımcı adayının isteği ya da ihtiyacı 20 kw bir sistem iken çatı fiziki alanı maksimum 8 kw kurulum yapılmasına olanak sağlıyor olabilir. Bu gibi durumlarda yatırımcıya keşif notları sonrasında bilgi verilip, nihai proje kapasitesi ve şeklinin belirlenmesi gerekmektedir.
Kurulum kapasitesi hususunda yatırımcı ile mutabık kalındıktan sonra proje tasarımı kapsamında;
• Santral genel yerleşim planının hazırlanması,
• Konstrüksiyon ürünlerinin seçilmesi,
• Üç boyutlu tasarım yapılması,
• Santral tek hat şemasının hazırlanması,
• Gerçek verilere göre hazırlanmış üç boyutlu tasarıma istinaden simülasyon raporunun hazırlanması,
• Ürün malzeme listesinin oluşturulması.
Bu çalışmaların yapılması ile birlikte yatırımcının evi özelinde GES sistemi tasarımı tamamlanabilir.
Çağrı Mektubu Başvurusu ve Ön İzinler
Mesken GES yatırımcımızın bürokratik süreçlerle tanışma vakti çağrı mektubu başvurusu ile birlikte başlamaktadır.
Asıl adı “Bağlantı Anlaşmasına Çağrı Mektubu” olan evrak başvurusu ile bölge dağıtım şirketine kurmak istediğiniz sistemin kapasitesi ve tüketim tesisinizin bilgileri iletilmektedir. Dağıtım şirketi bu bilgiler ışığında güneş enerji sisteminizin elektrik şebekesine nasıl başvurulacağı ile ilgili bir görüş yazmaktadır.
Çağrı mektubu başvurusu kısa süreye kadar fiziki ortamda yapılırken Kasım 2023 itibari ile dijital kanallardan yapılabilmektedir. İstenilen belgeler dağıtım şirketlerinin internet sitelerinde yer almaktadır.
Kısaca listelemek gerekirse;
1. EK-4 Lisanssız Üretim Bağlantı Başvuru Formu (Dijital ortamda doldurularak ıslak imzalı olmalıdır).
2. Başvuru Yapan Gerçek Kişi İçin;
a. Başvuru sahibinin kimlik suretinin ön yüzü (noter onaylı suretleri veya aslı ile birlikte
sunulacak fotokopisi),
b. Vekalet varsa vekaletname ve vekalet alanın imza beyanı/sirküleri (aslı veya noter onaylı suretleri veya aslı ile birlikte sunulacak fotokopisi),
3. Başvuru yapan tüzel kişi için;
a. Firma sahibi/yetkililerinin imza sirküleri (aslı veya noter onaylı suretleri veya aslı ile birlikte sunulacak fotokopisi),
b. Vekalet varsa vekaletname ve vekalet alanın imza beyanı/sirküleri (aslı veya noter onaylı suretleri veya aslı ile birlikte sunulacak fotokopisi),
4. Üretim tesisinin kurulacağı alan ile ilgili olarak:
a. Müstakil binalar için üretim tesisi ile ilişkilendirilen tüketim tesisinin bulunduğu yere ait tapu
kaydı (aslı veya noter onaylı suretleri veya aslı ile birlikte sunulacak fotokopisi) veya kira sözleşmesi veya kullanım hakkını gösterir belge (noter onaylı suretleri),
b. Birden fazla kullanıcının bulunduğu binalarda (apartman vs) apartman veya sitelerin karar defterlerinde başvuru sahibi için güneş enerjisine dayalı üretim tesisi kurulabileceğine dair karar örneğinin noter onaylı sureti,
5. Tüketim Tesisi ile İlgili olarak:
a. Mevcut tüketim tesisleri için tekil kod (Abone Numarası)(Fatura, Sözleşme vb.),
b. Kurulması planlanan tüketim tesisine ilişkin 3.5.1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanunu’na göre verilen inşaat ruhsatı ve/veya inşaat ruhsatı yerine geçen belge,
6. EK-2 Faaliyet Yasağına İlişkin Beyan,
7. Teknik Değerlendirme Formu (Başvuru sahibi imzalı ve/beya kaşeli çıktısı olmalıdır.),
Başvurular esnasında genel olarak yatırımcımızın vekaletname çıkarılması için notere gitmesi gerekmektedir.
Çağrı mektubu başvurularının dijital ortama taşınması önemli bir gelişme iken, halen değerlendirmenin ayda bir kez yapılması, başvuruların dağıtım şirketi merkezinde komisyon tarafından incelenme süreçlerini yavaşlatmaktadır.
Evinizin yapımı esnasında elektrik iç tesisatı için bağlantı görüşü almak istediğinizde ilçe işletme başvurusu yapılarak hızlıca bu görüşü alabilmektesiniz. Hali hazırda elektrik aboneliği mevcut evlerde elektrik üretim başvurusunun da bağlı olduğu ilçe nezdinde değerlendirilmesi ve başvuruyu takip eden 1 hafta içerisinde sonuçlanması, eksik belge olduğunda bildirim sonrası eksik belgenin giderilebilmesi süreçlerin hızlanması adına olumlu etki yapacaktır.
Sonuç
Bu yazı dizisi boyunca, Türkiye’nin mesken güneş enerji sistemleri (GES) alanındaki yolculuğuna derinlemesine bir bakış attık. İlk bölümde GES pazarının genel görünümünü ve mevcut durumunu inceledik, ikinci bölümde yatırımcılara yönelik yol haritasını çizdik ve üçüncü bölümde ise keşif süreçleri, projelendirme ve çağrı mektubu başvuruları gibi kritik öneme sahip konuları ele aldık. Bu bölümler, mesken GES projelerinin başarılı bir şekilde nasıl hayata geçirilebileceğine dair kapsamlı bir rehber sunuyor.
GES projelerinin başarısı, doğru bilgiye ve titiz planlamaya dayanmaktadır. Bu yazı dizisi, sektöre yeni giren yatırımcılara ve konunun uzmanlarına, projelerini verimli ve etkili bir şekilde yönetmek için gerekli araçları sağlamayı amaçlamıştır. Keşiften projelendirmeye, yasal süreçlerden uygulamaya kadar her adımda dikkat edilmesi gereken püf noktaları ve en iyi uygulamaları paylaştık.
Bu serinin sonunda, okuyucularımızın mesken GES projelerinin karmaşıklığını daha iyi anladıklarını ve bu alandaki yatırımlarını daha bilinçli bir şekilde yönetebileceklerini umuyoruz.
Fons Solar olarak, Türkiye’nin yenilenebilir enerji alanında atacağı her adımda yanınızda olmaktan gurur duyuyoruz.