İlk yazımızda Evsel sistemlerin genel görünümünü , elektrifikasyon kavramını , Türkiye GES pazarının dağıtıklık sorununu ve güncel istatistiksel bilgileri paylaşmıştık.
Yazı dizimizin ikinci bölümünde mesken ges yatırımcısının yol haritasını genel başlıklar halinde özetlemeye çalışacağız.
Ülkemizde evinizin çatısında güneş enerjisinden elektrik üretmek istediğinizde karşılacağınız , bürokratik ve teknik süreçleri ;
• Keşif , Proje Tasarımı ,Çağrı Mektubu ve Ön İzinler
• Ürün/ Ekipman Seçimi
• Projelendirme
• Finans Çözümleri
• Kurulum Süreçleri
• Kabul Süreçleri
• İşletme & Bakım Dönemi
7 farklı ana konu başlığı üzerinde değerlendirebiliriz. Her bir konu başlığını daha derinlemesine önümüzdeki haftalarda inceleyeceğiz. Şimdi genel hatları ile özetlersek;
Keşif , Proje Tasarımı ,Çağrı Mektubu ve Ön İzinler
Evinizin çatısına GES yatırımı yapmaya karar verdiniz ve ilgili firma ya da firmalarla iletişime geçtiniz. Öncelikle yapılması gereken evinizin özelinde detaylı bir keşif çalışması yapılması gerekmektedir.
Keşif çalışması kapsamında ; çatınızın yapısı , çatınızın açısı , uygun panel yerleşim alanlarının belirlenmesi , gölge unsurları , evinizin elektrik alyapısı gibi hususlara dikkat edilmelidir.
İlgili keşif çalışmasında edinilen verilere göre uygun bir ön projelendirme yapılarak evinizin potansiyel ges üretim kapasitesi belirlenebilir.
Keşif verileri , bu verilere uygun olarak hazırlanmış ön proje ve elektrik sözleşme gücünüze mesken ges kurulu gücünüzü belirledikten sonra bürokrasi ile tanışma vaktimiz geldi. Sektörümüzde kısaca çağrı mektubu olarak adlandırdığımız asıl adı “Bağlantı Anlaşmasına Çağrı Mektubu “ olan başvurumuzu gerçekleştirmek için istenilen belgeleri hazırlayabiliriz.
Çağrı mektubu esasen kurmayı planladığınız tesis gücünü , özelliklerini dağıtım şirketine bildirdiğimiz, bölge dağıtım şirketinin de bu verilere göre tesisin nasıl bağlanacağı hususunda görüş verdiği resmi belge olarak nitelendirilebilir. Çağrı mektubu başvuru süreçleri uzun bir beklentinin ardından 2023 kasım ayı itibari ile dijital kanallar ile yapılmaya başlandı.
Burada dikkat çekilmesi gereken husus yeni inşa edilmiş bir evin “ elektrik bağlantı görüşü “ başvurusu tamamen ilçe dağıtım şirketinde hızlı bir şekilde yapılabilirken , hali hazırda elektrik bağlantısı yapılmış bir evin çatısına ges kurmak istediğinizde değerlendirmenin halen dağıtım şirketinin merkez ofisinde ayda bir toplanan bir komisyon tarafından değerlendirilmesidir.
Süreçte karşılaşılan tüm sorunlar ve çözüm önerilerini bir sonraki yazı da çok daha detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Ürün & Ekipman Seçimi
Fotovoltaik sistemler 25 yıl çalışması için tasarlanan sistemlerdir. Günümüz dünyasında artık ürünlerin ortalama kullanım ömürlerinin 2-5 yıl arasında olduğu düşünülürse Güneş enerjisi sistemlerinin her bir bileşenindeki kalitenin ne kadar önemli olduğu anlaşılabilir.
Mesken sistemlerde endüstriyel ve büyük ölçekli arazi projelerinden farklı olarak düzenli saha kontrolü ve bakımının yapılması maliyet açısından çok mümkün değildir.
Tüm bu bakış açıları ile Mesken GES’te kullanılan tüm ekipmanlar en kaliteli ürün gruplarından seçilmeli ve keşifte elde edilen verilere göre de uyumlu olmalıdır. Bununla birlikte henüz emekleme aşamasında olan mesken pazarımızda çok sayıda profesyonel olmayan uygulama firma tam tersi yönde bilinçsiz bir şekilde piyasada bulunabilecek en ucuz , çoğu zamanda uygun olmayan ürün gruplarını tercih etmektedir.
Dikkat edilmesi gereken bir diğer hususta yatırımcılar (büyük ölçekli projeler dahil) panel & inverter marka , modeline odaklanıp bu iki ürün grubunda kaliteli ürünlerin tedariğini sağlasa dahi uzun yıllar verimli ve sorunsuz çalışacak bir tesis için tüm ürünlerin kaliteli ve doğru seçilmesi büyük önem göstermektedir. Örnek olarak yanlış seçilmiş ya da projelendirilmiş bir konstrüksiyon sistemi ile 25 yıl çalışacak bir tesis inşası mümkün değildir.
Projelendirme
Yatırım kararımızı verdik , çağrı mektubu başvurumuzu yaptık ve olumlu sonuçlandı. Şimdi sırada kurulmasını planladığımız tesisin detaylı projelendirme çalışmaları var.
Projelendirme kapsamında aşağıdaki projeler hazırlanmaktadır.
-Tesis Genel Yerleşimi
-Tesis Tek hat şeması
-Tesis Topraklama planı
-Tesis statik projesi
Yine saha uygulamalarında dikkat edilmesi gereken husus projeler daha çok prosedür yerine gelsin diye hazırlanmasıdır. 25 yıl çalışacak bir tesis projelendirmesi , uygulamaya uygun ve doğru bir mühendislik uygulaması ile yapılması önem arz etmektedir.
Bir başka karşılaşılan sorun olarak ta özellikle evlerin kendi elektrik sistemlerinde , dağıtım şirketindeki orijinal projeye göre çok sayıda değişiklik yapılmış olması sorunlar yaratmaktadır.
Finans Çözümleri
Mesken Ges’lerin tabana yayılmasının önündeki en büyük engellerden birisi de ülkemizde bu sistemler özelinde bir finans çözümünün olmayışıdır.
Örnek olarak Amerika pazarında en çok uygulama yapan firmalardan birisi olan SunRun firmasının internet sitesine girdiğinizde 4 farklı finans çözümü sizleri karşılıyor ;
• Ön Ödemeli Lease Seçeneği-Önden bir miktar ödeme ve 25 yıla kadar ödeme seçeneği , tesisin sahibi kurulum yapan firma
• Aylık Lease Seçeneği- Ön Ödemesiz şekilde 25 yıla varan aylık ödeme seçeneği , tesisin sahibi kurulum yapan firma
• Proje Kredisi-Belirlenen vade de aylık ödeme seçeneği , tesisin sahibi , ev sahibi
• Peşin Satın Alım-Herhangi bir kredilendirme ya da finansa çözümü olmadan yapılan anlaşma , tesisin sahibi ev sahibi
Ülkemizde ise aslında yalnızca 4. Seçenek mevcut diyebiliriz. Kredilendirme yapan finans kuruluşları da mevcut durumda esasen tüketici kredisinden başka bir çözüm sunamamaktadır.
Mesken GES’lerin tabana yayılması için uzun vadeli bu projeler özelinde bir finans çözümünün kamu destekli bir şekilde oluşturulması hızlı bir şekilde değerlendirilmelidir.
Kurulum Süreçleri
25 yıl boyunca çalışacak tesisimizin kurulum aşamasında , projeye uygun bir uygulama yapılması önem kazanmaktadır.
Kurulum esnasında İSG önlemlerinin alınması , statik olarak doğru bir uygulama yapılması , projeye göre uygulamada bir değişiklik varsa bunun mühendislik onaylarının alınması dikkat edilmesi gereken noktalar öne çıkmaktadır.
Uygulama ve kurulum sürecinde yapılan hataların çok ciddi sonuçlar doğurabileceği dikkate alınmalıdır. Buradaki karşılaştığımız sorun ve uygulamaları yazı dizimizin ilgili bölümünde detaylı bir şekilde ele alacağız.
Kabul Süreçleri
Mesken GES sistemlerinde bürokrasinin en ağır olduğu nokta esasen kabul süreci olarak nitelendirilebilir. Yönetmelikte ilk başvuru ve çağrı mektubu süreçlerinde Mesken GES’ler özelinde görece kolaylıklar sağlanmış olsa da kabul süreci endüstriyel büyük ölçekli bir tesisle hemen hemen aynı olarak nitelendirilebilir.
Mevcut durumda bir tesis kabulü için izlenmesi gereken adımlar ;
• Röle Koordinasyon imzası
• Sayaç İmzası (yerinde kontrol)
• İlçe İşletme imzası (yerinde kontrol)
• CBS İmzası (dağıtım şirketinde)
• Scada yoktur imzası (dağıtım şirketinde)
• Müşteri ilişkileri imzası (dağıtım şirketinde)
• İtfaiye İmzası (yerinde kontrol)
• Heyet Atama Başvurusu
• Kabul Heyeti saha ziyareti (yerinde kontrol)
• Kaymakamlık imzası
• Kabul Tutanaklarının imzası ve Dağıtım şirketinde onaylatılması
• Sistem kullanım anlaşması
12 farklı imza prosedürü , 4 farklı saha yerinde kontrolü , en az 5 kez dağıtım şirketinin ziyaret edilme gerekliliği gibi çok ağır bir kabul bürokratik sürecinden bahsedilebilir.
Tesislerin önündeki bürokratik engellerin hafifletilmesi için kabul sürecinin sadeleştirilmesi önem arz etmektedir.
İşletme & Bakım Dönemi
Fotovoltaik sistemler düzenli bakım , değişim gerektirmeyen sistemlerdir. Bununla birlikte 25 yıl yüksek verimle çalışması için sistemlerin doğru bir metodoloji ile takip edilmesi önemlidir.
Yine saha gözlemi olarak tesislerin kurulup teslim edildikten sonra sahipsiz kaldığı görülmektedir. Ev sahibi çoğu zaman tesisin ne ürettiğini bilmeden ya da doğru üretimi yapıp yapmadığını bilmeden tesis çalışmaktadır.
Evsel sistemlerde performans takibi için benzer bölgede fazla sayıda uygulama yapmış profesyonel bir firma ile çalışılması en doğru tercih olacaktır. Endüstriyel tesislerde kurulabilen sensör sistemlerinin evsel sistemlerde uygulanmasının maliyet açısından uygun olmadığı düşünülürse , uygulayıcı firmanın bölgesel fazla sayıda referans sisteme sahip olması , bu tesislerin çalışma performanslarını düzenli aralıklarla takip edip birbiri ile karşılaştırma yaparak veri elde etmesi oldukça önemlidir.
Sonuç
Mesken GES yatırımcı adayının ilerleyeceği yol haritasını 7 adımda genel hatları ile özetledik. Önem verilmesi gereken husus tesisin 25 yıl yüksek verimde çalışması gerekliliğinin karşılanması için buna uygun bir projelendirme , ürün seçimi , doğru uygulayıcı firmanın seçimi öne çıkmaktadır.